Wystawa Nunizmatyczna

[Bruno Petrowicz Catalan]

[Bruno Petrowicz Catalan]

Kwadrygat
Pierwsza moneta srebrna bita w Republice Rzymskiej w III wieku p.n.e. Na awersie przedstawiony był dwugłowy Janus, na rewersie Jupiter w kwadrydze.
Waga ok. 6,5 g., średnica ok. 23 mm.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Sesterc
Drobna moneta w starożytnym cesarstwie rzymskim. W czasach Republiki srebrna, równa 1/4 denara, natomiast w okresie cesarstwa wprowadzona przez cesarza Oktawiana moneta brązowa równa 4 asom.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Centenionalis
Moneta z okresu późnego cesarstwa rzymskiego wprowadzona ok. 346-350 roku za panowania cesarza Konstansa i Konstancjusza II.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Tremissis
Złota moneta rzymska bita w okresie późnego cesarstwa rzymskiego. Równa trzeciej części solida.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Solid
Złota moneta rzymska. Wprowadzona w 309 przez cesarza rzymskiego Konstantyna I. Ważyła 3,89 grama, odpowiadała 1/72 funta. Bita w cesarstwie rzymskim, a później w kontynuującym tradycje rzymskie Cesarstwie Bizantyjskim. Do końca X wieku solid był główną monetą używaną w Bizancjum, przy czym monetę tę nazywano tam nomizma.
Pod nazwą bizant moneta ta należała do najważniejszych środków płatniczych Europy i krajów Morza Śródziemnego do końca XI w. Przeprowadzona w 1092 roku przez cesarza Aleksego I Komnena reforma monetarna zlikwidowała nomizmę, wprowadzając na jej miejsce hyperperon jako główną monetę cesarstwa.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Denar Rzymski
Denara po raz pierwszy zaczęto bić w okresie II wojny punickiej (miała miejsce w latach 218-201 p.n.e.). Denar z tego okresu ważył 1/72 rzymskiej libry (tj. około 4,5 grama). Za rządów Oktawiana Augusta (panował w latach 27 p.n.e.-14.n.e) denar ważył 3,89 grama i odpowiadał 4 sestercjom, 8 dupondiusom, 16 asom i 64 kwadransom. Cesarz Neron (panował w latach 54-68) w wyniku reformy przeprowadzonej w 64 roku obniżył wagę denara z 3,89 grama do 3,43 grama. Gwałtowną dewaluację denara przeprowadził cesarz Septymiusz Sewer, obniżając ilość srebra w monecie z 76% do 47%. Reforma przeprowadzona w 194 roku spowodowała że denar stał się właściwie pieniądzem kredytowym; jedynie pieniądz złoty miał charakter pełnowartościowy. W III wieku pogłębiający się kryzys polityczny i ekonomiczny Imperium odbił się bardzo na systemie monetarnym, doprowadzając go do ruiny. W połowie III wieku, denar zawierał ok. 2-3% srebra, stając się właściwie monetą miedzianą. Emisję denarów praktycznie zaniechano za rządów cesarza Gordiana III (panował w latach 238-244).

[Bruno Petrowicz Catalan]

Denar Princes Polonie
Srebrny denar o wadze 1,5 grama bity przez mennicę książęcą Bolesława Chrobrego. Jest jedną z najsłynniejszych monet w historii mennictwa polskiego. Zaważył na tym przede wszystkim rysunek ptaka w awersie. Do dziś toczą się spory między zwolennikami tezy przyjmującej, że rysunek przedstawia orła, a jej przeciwnikami, opowiadającymi się za pawiem, gołębiem lub jeszcze innym gatunkiem ptaka, przy czym za tą drugą ewentualnością opowiada się liczne grono polskich numizmatyków, historyków i archeologów (m.in. Ryszard Kiersnowski, Zygmunt Zakrzewski, Stanisław Suchodolski). Wobec istniejących do dziś niejasności wokół wymiaru symbolicznego wymienionych zwierząt we wczesnym średniowieczu, spór pozostaje nierozstrzygnięty. Inskrypcja otokowa tej monety zawiera pierwszy – choć jeszcze w języku łacińskim – zapis nazwy Polski. Legenda to niecodzienna, pomijająca imię władcy, a operująca określeniem "princepsa", niemającym analogii we współczesnym zasobie tytułów władców Europy Środkowej, powstała pod wpływem denarów z odległego księstwa Benewentu za sprawą przebywającego czasowo w Rzymie Radzima Gaudentego. Przyjmuje się, że okazją do wypuszczenia tej emisji i użycia na niej tytułu rodem z czasów "Imperium Romanum" był zjazd gnieźnieński – stąd datowanie monety na rok 1000 (choć możliwe, że pojawienie się tego tytułu wiąże się wyłącznie z recepcją italskiego wzoru). Denar PRINCES POLONIE był najliczniej bitą monetą Bolesława Chrobrego.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Floren
Złota moneta o masie ok. 3,5 grama, bita przez Florencję od 1252. Jej odpowiednikiem w Wenecji był dukat. Floren szybko stał się standardem i przez stulecia był naśladowany w wielu krajach europejskich (podobnie jak później grosz i srebrny talar). Własne monety tego gatunku (tzw. naśladownictwa) bili m.in. władcy Serbii czy książęta śląscy. Z reguły były one dość wierną kopią florenów z Florencji, także w sferze ikonograficznej (lilia w awersie, postać świętego Jana Chrzciciela w rewersie), co miało ułatwić ich recepcję na rynku.

[Bruno Petrowicz Catalan]

Kwartnik
Srebrna moneta bita w średniowieczu (od końca XIII w.) na Śląsku, w Wielkopolsce, w Królestwie Polskim, w państwie krzyżackim i na Pomorzu Zachodnim. Kwartnik był monetarnym odpowiednikiem kwarty, stanowiącej 1/4 skojca, czyli 1/96 grzywny. Po raz pierwszy kwartnik pojawił się w wyniku reformy monetarnej, przeprowadzonej w Księstwie Głogowskim pod koniec XIII wieku przez księcia Henryka III. Prawdopodobną przyczyną wprowadzenia tej monety był rozwój handlu suknem importowanym na Śląsk z Flandrii i odprzedawanym dalej. Powstała potrzeba bicia pieniądza przyjmowanego we Flandrii. Kwartnik Henryka III ważył ok. 1,70 g i zawierał wysoką (0,900 - 0,970) próbę srebra.

Szybko rozpowszechnił się na Śląsku i również w Wielkopolsce. Był bity w 34 mennicach, co świadczy o dużym zdecentralizowaniu lokalnego mennictwa.